الرسم البياني لدالة بيتا لقيم موجبة لكل من x و y
في الرياضيات، دالة بيتا (Beta function)، والمعروفة أيضا باسم تكامل أويلر من النوع الأول، هي دالة خاصة تعطي بالعلاقة التالية:
![{\displaystyle \mathrm {\mathrm {B} } (x,y)=\int _{0}^{1}t^{x-1}(1-t)^{y-1}\,dt\!}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/72079677c102d13255997ca503995071751bc415)
لكل
تعاقب علي دراسة هذه الدالة كل من أويلر وليجاندر والذي أعطاها هذا الاسم هو جاك بينيه. يعد الرمز B هوأحد الحروف الكبيرة في الكتابة اليونانية أما الحرف الصغير له فهو β.
الخصائص
تعتبر دالة بيتا دالة دالة متماثلة ، وهذا يعني:
![{\displaystyle \mathrm {B} (x,y)=\mathrm {B} (y,x).\!}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/9b0930e36b83edcd367d03ef9c317c3f8859253b)
يمكن تعريف دالة بيتا بدلالة دالة غاما وذلك عن طريق الصيغة التالية :
![{\displaystyle \mathrm {B} (x,y)={\dfrac {\Gamma (x)\,\Gamma (y)}{\Gamma (x+y)}}\!}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/01202c6e3868b71190975ab80f2c2796d01bd473)
عندما يكون كل من x و y عددا صحيحا موجبا تكون صيغة دالة بيتا كالتالي :
![{\displaystyle \mathrm {B} (x,y)={\dfrac {(x-1)!\,(y-1)!}{(x+y-1)!}}\!}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/018130b3c3f84c753e57e4941ea081b159ba927c)
حيث (Gamma (x تساوي x! عندما يكون x عددا صحيحا موجبا.
وتوجد العديد من الصيغ لدالة بيتا منها :
![{\displaystyle \mathrm {B} (x,y)=2\int _{0}^{\pi /2}(\sin \theta )^{2x-1}(\cos \theta )^{2y-1}\,d\theta ,\qquad \mathrm {Re} (x)>0,\ \mathrm {Re} (y)>0\!}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/05120bc79b06db7de21cbdb09372b85a43f6010d)
![{\displaystyle \mathrm {B} (x,y)=\int _{0}^{\infty }{\dfrac {t^{x-1}}{(1+t)^{x+y}}}\,dt,\qquad \mathrm {Re} (x)>0,\ \mathrm {Re} (y)>0\!}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/84f42fdd5dec9624d0cc74c0c83f1fb7f4b92783)
![{\displaystyle \mathrm {B} (x,y)=\sum _{n=0}^{\infty }{\dfrac {n-y \choose n}{x+n}},\!}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/7827793688fe4b3bf3c86fdcb918eee245217e46)
![{\displaystyle \mathrm {B} (x,y)={\frac {x+y}{xy}}\prod _{n=1}^{\infty }\left(1+{\dfrac {xy}{n(x+y+n)}}\right)^{-1},\!}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/573f8b5dfceb5b154ce6b091a651bf9443b98cf9)
![{\displaystyle \mathrm {B} (x,y)\cdot (t\mapsto t_{+}^{x+y-1})=(t\to t_{+}^{x-1})*(t\to t_{+}^{y-1})\qquad x\geq 1,y\geq 1,\!}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/364dc3214bf60cefdbb0e0d254b806523c42f651)
![{\displaystyle \mathrm {B} (x,y)\cdot \mathrm {B} (x+y,1-y)={\dfrac {\pi }{x\sin(\pi y)}},\!}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/aa06dd8f13351a764a4e55b65c7bc6c2db10c8cc)
العلاقة بين دالة بيتا ودالة غاما
لايجاد التكامل الذي يمثل دالة بيتا، نبدأ بحاصل ضرب دالتين غاما :
![{\displaystyle \Gamma (x)\Gamma (y)=\int _{0}^{\infty }\ e^{-u}u^{x-1}\,du\int _{0}^{\infty }\ e^{-v}v^{y-1}\,dv=\int _{0}^{\infty }\int _{0}^{\infty }\ e^{-u-v}u^{x-1}v^{y-1}\,du\,dv.\!}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/8c7e6943c29c3d72210e954c44a768f3061dc9df)
بتبديل المتغيرين بوضع u=zt و (v=z(1-t يتضح ما يلي:
![{\displaystyle \int _{z=0}^{\infty }\int _{t=0}^{1}\ e^{-z}(zt)^{x-1}(z(1-t))^{y-1}z\,dt\,dz=\int _{z=0}^{\infty }\ e^{-z}z^{x+y-1}\,dz\int _{t=0}^{1}t^{x-1}(1-t)^{y-1}\,dt.\!}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/d17d1bf086e4b070963b31d7b0e90e3b4d6d94e7)
ومن ثم،
![{\displaystyle \Gamma (x)\,\Gamma (y)=\Gamma (x+y)\mathrm {B} (x,y).}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/8d0d26d6b76f514aaeda343504dd5b20323470fb)
المشتقات
تكون مشتقة دالة بيتا علي الصورة :
![{\displaystyle {\partial \over \partial x}\mathrm {B} (x,y)=\mathrm {B} (x,y)\left({\Gamma '(x) \over \Gamma (x)}-{\Gamma '(x+y) \over \Gamma (x+y)}\right)=\mathrm {B} (x,y)(\psi (x)-\psi (x+y)),}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/cde901af8cf39d727d388bf1ae56d662a341b9d4)
حيث
هي دالة ثنائي غاما
التكاملات
يشمل تكامل نورلايد-ريز تكامل دالة بيتا.
التقريب
يمكن تقريب دالة بيتا عن طريق تقريب ستيرلينغ ويعطي الصيغة التالية :
![{\displaystyle \mathrm {B} (x,y)\sim {\sqrt {2\pi }}{\frac {x^{x-{\frac {1}{2}}}y^{y-{\frac {1}{2}}}}{\left({x+y}\right)^{x+y-{\frac {1}{2}}}}}}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/d479b3cb15d517acadeb32ce045d447a9daa5161)
وذلك لكل من x و y كبيرين، أما ان كان x كبير و y محدود فتكون الصيغة كالتالي:
![{\displaystyle \mathrm {B} (x,y)\sim \Gamma (y)\,x^{-y}.}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/5f62b080b80dfab1dcf71e91383ca2253bffc03d)
دالة بيتا غير الكاملة
تعتبر دالة بيتا غير الكاملة تعميما لدالة بيتا وتعطي بالصيغة:
![{\displaystyle \mathrm {B} (x;\,a,b)=\int _{0}^{x}t^{a-1}\,(1-t)^{b-1}\,dt.\!}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/baf96febf9e4d2015d6aac8a68844b19b2fd9e3c)
عندما x=1 توؤل دالة بيتا غير الكاملة الي دالة بيتا الكاملة والعلاقة بين الدالتين كالعلاقة بين دالة غاما وتعميماها دالة غاما غير الكاملة.
دالة بيتا غير الكاملة المنظمة أو المعرفة اختصارا ب دالة بيتا المنظمة تعرف عن طريق دالة بيتا غير الكاملة والكاملة كالتالي:
![{\displaystyle I_{x}(a,b)={\dfrac {\mathrm {B} (x;\,a,b)}{\mathrm {B} (a,b)}}.\!}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/617920a32e0e3e903b4fa8781c15f04014104d6b)
بحل هذا التكامل (يمكن حله بالتكامل بالتجزئة) سوف نجد:
![{\displaystyle I_{x}(a,b)=\sum _{j=a}^{a+b-1}{(a+b-1)! \over j!(a+b-1-j)!}x^{j}(1-x)^{a+b-1-j}.}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/ae9fe8c97e83ff7a4dd22c9607c121ee54cd2c7d)
خصائصها
![{\displaystyle {\sqrt {\sqrt[{\surd }]{2}}}}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/d47dbaad33b293b84110710a0190949cbd43bffc)
![{\displaystyle I_{1}(a,b)=1\,}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/5467ac72209d5333631da260e0be1ea0636bb2e2)
![{\displaystyle I_{x}(a,b)=1-I_{1-x}(b,a)\,}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/1b8299bb4d5e5934da1d9ba1faa1b806ad92def9)
![{\displaystyle I_{x}(a+1,b)=I_{x}(a,b)-{\frac {x^{a}(1-x)^{b}}{aB(a,b)}}\,}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/55fbfe483feb71cbd0b71f10c57c1bc6035efe86)
حساب دالة بيتا
مقالات ذات صلة
المراجع
- M. Zelen and N. C. Severo. in Milton Abramowitz and Irene A. Stegun, eds. Handbook of Mathematical Functions with Formulas, Graphs, and Mathematical Tables. New York: Dover, 1972. (See §6.2, 6.6, and 26.5)
- Press, WH; Teukolsky, SA; Vetterling, WT; Flannery, BP (2007), "Section 6.1 Gamma Function, Beta Function, Factorials", Numerical Recipes: The Art of Scientific Computing (الطبعة 3rd), New York: Cambridge University Press,
وصلات خارجية
موسوعات ذات صلة :